Povratak na popis lekcija - fizika 7
Video
U svakodnevnom životu često smo u situaciji da naša mišićna sila nije dovoljna za svladavanje neke veće sile (Pokus 1). U tome slučaju koristimo se jednostavnim alatom koji se naziva poluga. Poluga je čvrsto tijelo koje se može zakretati oko oslonca, a služi za svladavanje veće sile manjom silom. Zakon poluge otkrio je još u 3. stoljeću prije Krista Grčki matematičar i fizičar Arhimed te izjavio: »Dajte mi dovoljno dugu motku i oslonac u svemiru i podići ću Zemlju.»
Sila koju svladavamo pomoću poluge, naziva se teret i označava se sa F1, a naša mišićna sila kojom djelujemo, naziva se sila i označava sa F2. Udaljenost hvatišta sile od oslonca je krak sile i označava se sa k1, a udaljenost hvatišta tereta od oslonca je krak tereta i označava sa k2. Poluga je u ravnoteži (Pokus 2) ako je umnožak sile i kraka sile jednak s obje strane oslonca:
Pri ravnoteži poluge na duljem kraku djeluje manja sila. Sila je onoliko puta manja, koliko je puta krak dulji.
S obzirom na položaj oslonca postoji jednostrana i dvostrana poluga. Kod dvostrane poluge teret i sila su s različitih strana oslonca, a kod jednostrane poluge teret i sila su sa iste strane oslonca ali su suprotno usmjerene. Primjeri dvostrane poluge su škare, kliješta, vaga i klackalica, a primjeri jednostrane poluge su tačke, ljudska ruka, kvaka na vratima i odvijač.
Sila koju svladavamo pomoću poluge, naziva se teret i označava se sa F1, a naša mišićna sila kojom djelujemo, naziva se sila i označava sa F2. Udaljenost hvatišta sile od oslonca je krak sile i označava se sa k1, a udaljenost hvatišta tereta od oslonca je krak tereta i označava sa k2. Poluga je u ravnoteži (Pokus 2) ako je umnožak sile i kraka sile jednak s obje strane oslonca:
Pri ravnoteži poluge na duljem kraku djeluje manja sila. Sila je onoliko puta manja, koliko je puta krak dulji.
S obzirom na položaj oslonca postoji jednostrana i dvostrana poluga. Kod dvostrane poluge teret i sila su s različitih strana oslonca, a kod jednostrane poluge teret i sila su sa iste strane oslonca ali su suprotno usmjerene. Primjeri dvostrane poluge su škare, kliješta, vaga i klackalica, a primjeri jednostrane poluge su tačke, ljudska ruka, kvaka na vratima i odvijač.
- poluga - čvrsto tijelo koje se može zakretati oko oslonca, a služi za svladavanje veće sile manjom silom
- teret - sila koju svladavamo (F1)
- sila - sila kojom djelujemo (F2)
- krak tereta - udaljenost hvatišta tereta od oslonca (k1)
- krak sile – udaljenost hvatišta sile od oslonca (k2)
- koliko je puta krak sile veći od kraka tereta toliko je puta sila manja od tereta
- Uvjet ravnoteže poluge:
- Vrste poluga:
- jednostrana
- dvostrana
Moment sile
Umnožak sile koja djeluje okomito na krak i kraka sile naziva se moment sile i označava se velikim slovom M:
Mjerna jedinica za moment sile Nm (njutmetar).
Uz dovoljnu duljinu kraka malom silom može se ostvariti veliki moment sile.
Uvjet ravnoteže na poluzi može se iskazati i preko momenta sile - poluga je u ravnoteži ako je moment sile jednak momentu tereta:
Umnožak sile koja djeluje okomito na krak i kraka sile naziva se moment sile i označava se velikim slovom M:
Mjerna jedinica za moment sile Nm (njutmetar).
Uz dovoljnu duljinu kraka malom silom može se ostvariti veliki moment sile.
Uvjet ravnoteže na poluzi može se iskazati i preko momenta sile - poluga je u ravnoteži ako je moment sile jednak momentu tereta: